“Thế giới mới” đang nhanh chóng thay thế mô hình công việc của Thế giới cũ – đặc biệt trong thời kỳ chuyển đổi sâu rộng hiện nay. Gần như mọi thứ đang thay đổi: chúng ta làm gì, làm như thế nào, vì sao làm, và ta là ai trong quá trình thay đổi đó. “Người lao động kiểu mới” là những lao động trí thức, những người tạo ra tri thức mới từ nền tảng tri thức đã có. Khác với người lao động truyền thống, họ sở hữu công cụ lao động chính là tư duy.

Các cấu trúc truyền thống về không gian và thời gian đang dần tan rã. Mạng lưới kết nối và phương pháp làm việc linh hoạt đòi hỏi kỷ luật cá nhân, sự thấu cảm và khả năng thích nghi liên tục. Công việc ngày nay mang tính dự án, sự hợp tác mang tính tình huống. Sự phức hợp và tốc độ sẽ quyết định sự tồn tại của tự do.

Công việc tri thức – Làm đúng việc và làm việc đúng cách

Thay vì dùng khái niệm “Công việc kiểu mới” (New Work), thuật ngữ “Công việc tri thức” (Knowledge Work) chính xác hơn. Thuật ngữ này đề cập đến việc chuyển hóa tri thức thành giá trị, thông qua sự kết nối, sáng tạo và hiệu quả. Hiệu quả nghĩa là làm đúng việc cần làm, còn hiệu suất là làm việc đó đúng cách. Khi kết hợp lại, chúng là chìa khóa dẫn đến kết quả thực sự. Từ đó, quản lý trở thành nhiệm vụ của việc chuyển đổi tri thức thành kết quả.

Quản lý tri thức: Không chỉ là xử lý dữ liệu

Khái niệm “quản lý tri thức” từ lâu đã bị hiểu sai, thường bị giản lược thành việc quản lý dữ liệu hoặc tài liệu. Nhưng tri thức không chỉ là thông tin. Tri thức sống động hơn, bắt nguồn từ tư duy, và không phải thứ có thể đơn thuần lưu trữ. Internet chứa một lượng thông tin khổng lồ, nhưng rất ít tri thức thực sự. Các thuật toán có thể tạo ra vô số kết quả, nhưng điều thực sự có ý nghĩa vẫn rất khó nắm bắt.

Không thể quản lý tri thức – nhưng có thể quản lý công việc tri thức

Học tập, tư duy, nghiên cứu là những quá trình gắn với tri thức. Chúng ta có thể quản lý các hoạt động này, nhưng không thể quản lý tri thức. Peter F. Drucker, người đã đặt ra khái niệm “người lao động trí thức”, đã nhận ra điều này từ năm 1969. Công việc tri thức hiệu quả là việc định hình cách chúng ta xử lý tri thức, thông qua giao tiếp, cấu trúc tổ chức và năng lực lãnh đạo.

Biến tri thức thành năng suất

Sự phức hợp và tri thức là hai trong số những nguồn lực giá trị nhất hiện nay. Những người vượt ra khỏi việc chỉ xử lý thông tin cơ bản sẽ có lợi thế cạnh tranh rõ rệt. Thuật toán có vai trò nhất định, nhưng tư duy khám phá còn quan trọng hơn nhiều. Để biến tri thức thành năng suất, chúng ta cần quản lý công việc tri thức, tức là quản lý những người lao động bằng trí óc. Việc này ít phụ thuộc vào CNTT, mà phụ thuộc nhiều hơn vào cách chúng ta giao tiếp. Việc nghiên cứu các hệ thống như vậy đã bắt đầu từ lĩnh vực Điều khiển học – với những tư tưởng tiên phong như Stafford Beer và Heinz von Foerster.

Kết luận

Tri thức, công việc tri thức và người lao động trí thức là ba khái niệm khác nhau, và không nên bị đánh đồng. Lãnh đạo ngày nay cần xác định rõ ràng những khái niệm này và thiết kế công việc tri thức một cách phù hợp. Khi số lượng người lao động trí thức tăng nhanh, thì trách nhiệm trong việc hiểu, hỗ trợ và dẫn dắt họ một cách hiệu quả cũng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Viện Nghiên cứu Phát triển Lãnh đạo Chiến lược biên dịch từ Malik Letter, số 27 tháng 7.2025

Tham khảo các cuốn sách thuộc Bộ sách Thực hành Quản lý hiệu quả của GS. Fredmund Malik

👉🏻 Quản lý: Những điều cốt lõi

👉🏻 Đi trong thế giới mơ hồ: Cần phải quản lý, quản trị và lãnh đạo tổ chức như thế nào?

👉🏻 Chiến lược: Định hướng trong một Thế giới Mới phức hợp

👉🏻 Chính sách và Quản trị Công ty hiện đại: Để các tổ chức tự điều chỉnh và thích ứng

💪🏻 Đặt sách chính hãng qua fanpage SLEADER hoặc TIKI: https://tiki.vn/cua-hang/sleader

———————————————

VIỆN NGHIÊN CỨU PHÁT TRIỂN LÃNH ĐẠO CHIẾN LƯỢC

Con đường đúng, tương lai sáng

🏢Địa chỉ: 266 Lạc Long Quân, Phường Tây Hồ, Hà Nội

🌐Website: sleader.vn

📧Email: info@sleader.vn

📞Hotline: 0965 965 368 / 0969 753 688 / 024 3201 1519

📱Zalo: Viện Lãnh đạo chiến lược Sleader/ 0969 753 688